කාලීන මාර්තෘකාවක් වශයෙන් ගත්කල බස් කතාවක් ලිවීම අගනේයි අම්බලන්ගොඩයාට සිතුනාවූ නිසා මෙතනින් පටාන් ගැනෙනා පෝස්ටුව බස් කතාබහක්ය. ප්‍රවාහන මාධ්‍යයක් වශයෙන් ගත්කල සිරිබර සිරිලංකාවේ බස් යනු එදිනෙදා ජන ජීවිතයේ පාන් තරමටම වැදගත් මාතෘකාවක්ය. ඊයේ පෙරේදාවක ලියවුනු කමියා සිමා කරන්නට ගියාවූ පෝස්ටුව කියවා අවසානයේ ගොඩයාටත් බස් කතාවන් අටෝරාසියක් මතකයට නැගුනාවූ බැවින් ඒවායින් කිහිපයක් මෙහිලා ලියවෙනවාය.
අම්බලන්ගොඩයා ඉස් ඉස්සෙල්ලාම බස්රථයක ගමන් ගිය මතකය දිවයන්නේ එක්දහස් නවසිය අසූව දශකයේ මුල් භාගයට වන අතර එවකට ගොඩයා හූනු බිජුවක් තටම්වත් නැති සුට්ටන් එකාය. එකල සීටීබී සහ පුද්ගලික බස්රථ ධාවනය ඒකාබද්ධ සේවයක් වශයෙන් කරගෙන ගියාවූ කරුමාන්තයක් නොවේය. ලංගම බස්රථ ප්‍රධාන බස් නැවතුමෙන් ධාවනය ආරම්භ කල අතර පුද්ගලික බස්රථ ධාවනය ආරම්භ කලේ ප්‍රධාන බස්නැවතුමෙන් එළියේ පිහිටි ස්ථානයක හිටන්ය. එකල ගාල්ල දිහාවට ධාවනය වන බස්රථ අම්බලන්ගොඩ ධාවනය ආරම්භ කලේ සමන්න හෝටලය අසලින්ය. නයාට මුගටියා වාගේම සහසම්භන්ධයක් තිබුනාවූ පුද්ගලික සහ ලංගම සම්භන්ධතාවය පාරේ තොටේ එක දිහාවට ගමන් කරද්දී ළඟ ළඟ ධාවනය වුවා කියන්නේ බ්රූස් ලී ගේ සටන් පිරි චිත්තරපටියක් නරඹනවාට වඩා ත්‍රාසය භීතිය කුතුහලය පිරි ඇඟේ රෝම කෙලින්වෙනා මෙව්වා එකක්ය. මිටි වහලය සහිත බස් කොටයේ අස්සක් මුල්ලක් නැතිවෙන්නම මගීන් ඔබා තදකර පා පුවරුවේත් විස්සක් තිහක් එල්ලාගෙන උන්නද ලංගමයේ පස්සා කොන දකීනා පුද්ගලික රියදුරා බස් කොටය එලවන්නට තනන්නේ බස් කොටයේ දෙකොන පූට්ටු වන්නටය. ලංගම රියදුරාද පරාජය භාරගන්නට ලේසියෙන් සූදානම් නොවෙනාවූ නිසා ලංගමයාද කලාතුරකින් භාවිතයට ගන්නා හතරවන ගියරය දමා යකඩගොඩ ලෙසටම ගුවන්ගත කරනවාය. අලුමීනියම් පීල්ලේ නිදහසේ දෙපසට වැනෙනා ලංගමයේ දෙපස වීදුරු දෙදරමින් නගනා ඝෝෂාවට සහයෝගයක් වශයෙන් ඇන්ජිමේ දෙදරීමද එහා ලෝකයටම ඇහෙනවාය . ඔන්න ඔහේ ඔනෑ එකක් කියන්නා වගේ ගියර් පොල්ල දෙපසට ඔලුව වනමින් කිසිවක් නොදන්නා ආකාරයෙන් ඔහේ ඉන්නවාය. ලංගමයේ ගියර් පොල්ල ගැන වෙනමම කතා කරනවානම් ගියර් පොල්ලට පනතිබුනානම් ලංගම රියදුරන්ලාගේ හත්මුතු පරම්පරාවටම සීනිගමින් බැහැලා ගම්මිරිස් අඹරනවා සිකුරුය. ඒ මන්දයත් ලංගම රියදුරාලා ගියර් දමද්දී මලාට ක්ලචය පාගන්නේ නැති නිසාය.
වර්තමානයේ පාරේ තොටේ කලාතුරකින් දකින්නට ලැබෙනා මිට්සුබිශී රෝසාව, ඉසුසු ජර්නිය ඒ කාලයේ පුද්ගලික බස් සංස්කෘතියේ මුල් පුරවැසියන් වුවා වුනත් අද වෙද්දී එකල සෑහෙන තරුණකමට උන් මිට්සුබිශී රෝසාව හඳුන්වන්නේ "ගොනා රෝසා" යන නමින් වීම අම්බලන්ගොඩයාට නම් සෑහෙන්න අවුල්ය. රෝසාවක් ජර්නියක් යනු අතමිට සරු බස් මුදලාලිලා විසින් පාරට දැමු වාහන වූ අතර අතමිට සරු නැති බස් මුදලාලිලා බඩ වියත රැකගත්තේ කැරවන් කොටයක්, එල්ෆ් රූට් කොටයක් පාරට දමාගෙනය. කැරවන් කොටයේත් එල්ෆ් රූට් කොටයේත් ඒ තරම් සෙනග පටවන්නට පුළුවන් වග ජපනා හීනෙකින්වත් හිතන්නට නැතුවා වන්නට ඇතිය. එකල සුප්‍රසිද්ද බස් මුදලාලි කෙනෙක් වූ අම්බලංගොඩ ශ්‍රී විජය මුදලාලිට රෝසා බස් බර ගණනක් තිබුනා අම්බලන්ගොඩයාට මතකයේ තිබෙනවාය. කඩවසම් රෝසාවට සහ හැඩිදැඩි ජර්නියට භියෝගයක් වෙමින් වෙළඳපොළට පැමිණියාවූ ඒසියා කොම්බිය බැලූ බැල්මට පට්ට කෑල්ලය. කොම්බිය ගැන දිවයින පත්තරයේ දැන්වීම පලවී සතියක් හමාරක් යද්දී ශ්‍රී විජය මුදලාලිගේ බස් පෝලිමේ ඉස්සරහටම වන්නට ඒසියා කොම්බියක්ද දිලිසෙමින් වැඩ උන්නා වුවත් පට්ට කෑල්ල වූ ඒසියා කොම්බිය වර්තමානයේ පට්ට කෑලි වාගේම උඩින් පමණක් ඔපය තිබෙනා මෙලෝ රහකට නැති මෙව්වුවා එකක් වගට ඉතිහාසයේ සනිටුහන් කරමින් අඩු වයසින්ම තාර පාරෙන් සමුගත්තාය. ඩයිනා ක්ලිපරයද මිට්සුබිශී අයිචරයද රොසාව ජර්නිය තරම් සුලභව දකින්නට නොමැතිව බස් මුදලාලිලාට බත්පත සරිකලාවූ වාහන වූ අතර එව්වා කොළඹ දුවන්නට යොදාගත්තා වගක් අම්බලන්ගොඩයාට මතකයේ නොමැතිය.
අම්බලන්ගොඩයා හය වසරේ අකුරු අකුරු කරනා සංදියේ පාසල් පැමිණියේ බස්රථයෙන්ය. දහවල් එකයි තිහට ආරම්භ වන පාසලට පයින් ගාටන්නට කලුවඩුමුල්ල පාරෙන් ගතවන්නේ විනාඩි පහළොවක් විස්සක් පමණ සුළු කාලයක් වුවත් බස්රථයේ ගමන් කරන්නේ ගමන සොමි නිසාය. එකල පොල්වත්තේ හන්දියේ හිටං අම්බලන්ගොඩට ටිකට් භාගයක් සත පනහක් වූ අතර සම්පූර්ණ ටිකට්ටුව රුපියලක් පමණය. දහවල් දොළහයි හතලිස් පහ පමණ වනවිට පොල්වත්ත හන්දියට එක්රැස්වෙනා සම වයස් සෙට් එක ඊළඟට හන්දියට ලඟාවන්නාවූ ලංගමයේ පාසල් යන්නට ගොඩ වෙනවාය. පුද්ගලික බස් රථ කෙරෙහි වැඩි ඇල්මක් නොදැක්වුවා වූ හය වසරේ ඇම්බැට්ටයින් දිනපතා ගමන් කරන්නේ ලංගම බසයේ පමණය. ඒ මන්දයත් සතපනහ කොන්දාට නොදී මාරුවෙන ජිල්මාර්ට් එක දැමිය හැක්කේ ලංගම බසයේ පමණක් වන නිසාය. පුරුද්දට වාගේ කොන්දොස්තර තුමා විසින් අසනා "ඔයාල ඔක්කොම සීසන් නේද" යන පැනයට "ඔව් " යන පිළිතුර දෙන්නට එකෙකුවත් ඉදිරිපත් නොවෙනා නමුත් හැමදෙනාම කරන්නේ බොහොම අහිංසක විලාසයෙන් කොන්දාට විරිත්තීම පමණය.
එවන් ආකාරයෙන් වසරක් පුරාවට කරගෙන ගියාවූ සතපනහ වංචා කිරීමේ ක්‍රීඩාව දින කිහිපයකට නතරකරන්නට සිදුවුයේ එක්තරා දිනෙක පෝරඹ හන්දියෙන් බසයට ටික්කන් ගොඩවූ නිසාය. ටික්කන් හෙවත් ටිකට් පරීක්ෂක මහත්තුරු බසයේ ඉදිරියේ සිට පසුපසට ටිකට්ටු පරීක්ෂා කරගෙන එන අල්ලපනල්ලේ හය වසරේ පුංචි හොර නඩය බසයේ පසුපස මුල්ලට වෙන්නට පොදි ගැසී සිටින්නේ භයෙන් භිරාන්ත වීලාය. කිහිප දෙනෙකුගේ ඇස් බිමට වැටෙන්නට ඔන්න මෙන්න තිබුනාවූ අතර කී දෙනෙකුට මූත්‍රා පහවන්නට ඔන්න මෙන්න තිබුණාදැයි ගොඩයා දන්නේ නැතිය. එහෙත් පෙර කල කුසල් මහිමයකට ටිකට් පරීක්ෂා කල ටික්කාද "ඔයාල ඔක්කොම සීසන් නේද" යන සුපුරුදු ප්‍රශ්නයම ඇසු බැවින් සියල්ලෝම හොඳම හොඳ පුතාලා ආකාරයෙන් ඔලුව ඉහල පහල වැනුවෝය. එදා බසය කුලරත්න හංදියේ නැවතුවූ කල බසයෙන් බිමට පැන්නාවූ හය වසරේ හොර නඩය පාසල වෙත දිවුවා නොවේ විද්දාය. එදා හිටං දින කිහිපයක් යනතුරු නීත්‍යානුකුලව බස් ගමනේ යෙදුනු හොර මුල නැවතත් සුපුරුදු ආකාරයෙන්ම බොරු සීසන් එකෙන්ම ගමනේ යෙදුනෝය.
සිරිබර සිරි ලංකාවේ බොහොමයක් ප්‍රධාන මාර්ගවල බස් ගමනේ යෙදී තිබෙනා අම්බලන්ගොඩයා වැඩිමනක් උත්සහ කරන්නේ ඉන්දියානු බසයකට ගොඩවීමට වඩා ජපන් රටේ නිෂ්පාදිත බස් රථයකට ගොඩවීමටය. ඒ ඇයිදැයි කියනවානම් ඉන්දියානු බසයක ගමන් කිරීමේදී ඇඟට දැනෙනා අපහසුතාවයන්ගෙන් අරික්කාලක්වත් ජපනා නිෂ්පාදිත බස් රථ වලදී නොදැනෙනා බැවින්ය. එහෙත් සිරි ලංකාවේ මගීන්ගේ කරුමයට සියලුම සාමාන්‍ය ගාස්තු බස් රථ ඉන්දියානු ඒවා බවට පරිවර්තනය කරන්නට ලේලන්ඩ් සමාගම සමත්වූ නිසා සාමාන්‍ය ගාස්තුවට ජපන් බසයක ගමන් කිරීම වර්තමානයේ හීනයක් පමණය. ගොඩයා එකල රට පුරා රැකියාව කල සංදියේ ගමනාගමනය සඳහා වැඩිමනක් යොදාගත්තේ ඒසී බස්රථ වූ අතර එය හුදෙක්ම ආසනයේ සැප පහසුවත් කන් දෙක අගුල් වැටෙනා ශබ්දයෙන් මිදී යාමත් අරමුණුකොට සිදුවුවක්ය.
ඒසී බස්, බස් වශයෙන් චිශ්ලේෂණය කළහොත්, ඉසුසු ජර්නියට වඩා ටොයෝටා කොස්ටරයේත් බේබි රෝසාවෙත් සැප පහසුව වැඩිය. ඒ මන්දයත් ජර්නියේ ද්විත්ව ආසනය යනු ආසන එකහමාරක් නිසා සහ ඒසී පද්ධතිය උපතින්ම මන්දබුද්ධික තත්වයේ එකක් වන නිසාය.. ද්විත්ව ආසනයේ ජනේලය කොනේ වාඩිවීමට නොහැකිවුවහොත් ගමන අවසාන වනතුරුම මගියාට සිදුවන්නේ ආසනයේ වාඩිවී සිටින්නට වෙරදරීමට පමණය. ජර්නිය දකුණට වංගුවක් ගන්නා සෑම අවස්ථාවකම මැද ආසනයේ මගියා ආසනයෙන් එලියට තල්ලුවීම වැලැක්විය නොහැකි කාරණයක් වන අතර පනින ආසනය හෙවත් ජම්පින් සීට් එකේ සිටින්නේ ගැහැණු දැරිවියක්නම් කාරණය සෑහෙන්න බරපතල වෙනවාය. ඊටත් එහා ඉසුසු ජර්නියේ ඒසී ගමන ගැන පහදනවානම් පොරවන්නට බ්ලැන්කට්ටුවක් සහ පවන් ගසන්නට වටා පතක් අතැතිව ජර්නියට ගොඩවීම වඩා ඥානාන්විතය. එය එසේ වන්නේ ජර්නිය යනු ඒසී පෙට්ටිය ආසන්නයේ ඉන්නා එවුන්ට අයිස්ලන්තයේ සීතල දැනෙනා සහ දොර ආසන්නයේ සිටිනා එවුන්ට සහරාවේ උණුසුම දැනෙනා අරුම පුදුම නිෂ්පාදනයක් වීමය. එක්තරා දිනයක ඉසුසු ජර්නියක අනුරාධපුර දක්වා ගමන් ගන්නා අල්ලපනල්ලේ ජර්නි රියදුරා දඹුල්ල පාරේ දැමු වෙට්ටුවක් හේතුකොටගෙන අම්බලන්ගොඩයාගේ කිලෝ විස්සක් පමණ බර ටූල්ස් ඇසිරු බ්‍රීෆ් කේසය බසයේ උන් සුද්දෙකුගේ ඔලුව උඩට පතබෑවුනේ ආසන වලට ඉහලින් තිබෙනා ගමන් මලු අසුරණයේ තිබිලාය. සුද්දා " ඔහ් මයි ගෝඩ් " කියමින් ඔලුව බදාගෙන කෑගසන්නට වූ අතර අම්බලන්ගොඩයා හනික ලක ලැහැස්ති වුයේ සුද්දාගෙන් නැව් ගුටි විස්සක් තිහක් වැළඳීම සඳහාය. එහෙත් සුද්දා ඔලුව අතගාමින් රියදුරාට දොස් දෙවොල් තැබුවා විනා අම්බලන්ගොඩයාට මෙලෝ දොසක් නැගුවේ නැතිය. එම ආසනයේ සුද්දා නොහිට ලංකාවේ ගොඩ සුද්දෙකු වාඩිවී සිටියානම් අම්බලන්ගොඩයා තරුණ මහතා (හැන්ඩ්සම්) අභාවප්‍රාප්තවී මේ වෙද්දී වසර විස්සකට ආසන්න වෙනවාය.
ගොඩයා කොළඹ සේවය කල සංදියේ කලක් උදෑසන ගමන් පහසුව සලසාගත්තේ අම්බලන්ගොඩ කොළඹ ඒසී බසයකින්ය. ඒ වෙද්දී අම්බලන්ගොඩ කොළඹ ඒසී ගාස්තුව රුපියල් හතළිහක් පමණය. එකල උදෑසන පහයි විස්සේ ඒසී බසය මිස්වීම යනු ගොඩයාගේ නිවාඩු භාගයක් අවසන් ගමන් යන්නාවූ දුක්ඛිත කාරණයක්ය. ඒ මන්දයත් පහයි හතළිහේ බසයේ රියදුරා වයසක නඩයක් වන්දනාවේ යවන්නට ඉහලින්ම සුදුසුකම් සපිරූ රියදුරෙකු වීමය. නින්දෙන් අවදිවන්නට තරම් බ්‍රේක් පාරක් මලාට නොගසනා පහයි හතළිහේ රියදුරා කොළඹට ලගාවන්නේ නාකි බල්ලන් කොළඹ යන්නාවූ වේගයෙන්ය. පහයි හතලිහට අම්බලන්ගොඩින් පිටත්වෙනා ඒසී බස් රථය දෙහිවල හංදිය පසුකරනවිට ලොක්කා අටහමාරට රතු ඉර ගසනවාය. එතැනින් එහා කොළඹට කීයට ගියත් එක නිසා පහයි හතළිහේ නැග්ගාවූ තීරණයටත් රියදුරාගේ මවු දෙමවුපියන්ටත් පින්පෙත් දෙමින් ගොඩයා ඇතුළු බහුතරයක් මගීන් දත්මිටි කනවාය. දෙනියායේ සිට පැමිණෙනා "සමන් එලිය " හා ගාල්ලේ සිට පැමිණෙනා "මල්ෂා" බස් රථ දෙකෙන් එකක එල්ලුනහොත් අටට කලින් බම්බලපිටියෙන් බසිනවා ශුවර්ම ෂුවර් වුවත් අනෙකුත් ඒසී බස් රථ කෙරෙහි විශ්වාසයක් තැබීම සෑහෙන අවිනිශ්චිත කාරනාවක්ය. අඩුමිලට ලැබෙනා රජයේ දුම්රිය වාර ප්‍රවේශපත්‍රය තිබියදී ඒසී බසයට මුදල් ගෙවා නිවාඩු භාගයකටත් කණකොකා හඬවීම අවරගණයේ ගොං ක්‍රියාවක් වශයෙන් ඒසී ගමනට ආයුබෝවන් කියනා ගොඩයා උදෑසන හතරයි හතළිහේ තැපැල් දුම්රියට ස්තානගතවන්නේ වෙනත් විකල්පයක් නමැති නිසාය.
ගොඩයා කතරගම සේවය කල මුල් සංදියේ ගමන් පහසුව සලසාගත්තේ රාත්‍රී දහයට කොළඹින් කතරගම බලා පිටත්වනා එයාරෝස් බසයේය. එකල එයාරෝසය පැදවූ සරත් අයියා නම් පුද්ගලයා රියදුරෙකු වශයෙන් විශ්වාසය තබා නින්දට වැටියහැකි චරිතක්ය. බසයේ එන්ජිමේ නාදය පරයා සිලි සිලි නාදය පමණක් ඇසෙනා කැසට් යන්ත්‍රයද සරත් අයියා ක්‍රියාත්මක කරන්නේ මගීන්ට කරදරයක් නොමැති වන්නටය. දුම්වැටි එකක් නිවෙන්නට එකක් දල්වනා සරත් අයියා එයාරෝසය කතරගම නැවතුමේ නැවැත්වූ සැනින් ත්‍රිරෝධ රථයකට ගොඩවී ගෙදර යනවාය. ත්‍රිරෝධ රථයක් සොයාගන්නට නැති සමහරක්දාට ගොඩයා නිල නිවාසයට යන ත්‍රිරෝධ රථයේම සරත් අයියාද ගමන් ගන්නවාය. සරත් අයියාගේ දුම්බීම කොතරම්ද යත් ගොඩයාව නිල නිවාසයෙන් බස්සන අල්ලපනල්ලේ ගොඩයාගෙන් ගිනිපෙට්ටිය ඉල්ලාගෙන තවත් සිගරට්ටුවක් දල්වනවාය.
රථය බස් රථයක් වුවාට රාත්‍රී කතරගම ධාවනය වන බස්රථයක අසුන්ගන්නවා යනු බෝයිං 777 යානයක ගමන්ගන්නවා වැනිම වූ අත්දැකීමක් වන අතර එය ගුවන් යානයකින් වෙනස් වන්නේ අතට පයට කෑම සපයන්නට හැඩට ඇඳගත් අක්කලා නංගිලා නැතිකම සහ කැසට් යන්ත්‍රයෙන් ඇසෙනා සිලි සිලි ශබ්දය පමණක්ය. කිසිදාක ගුවන්යානයක ගමන් කර නොමැති උදවිය වෙතොත් ඒ අත්දැකීම විඳගන්නට තිබෙනා ලාභම ක්‍රමවේදය නම් රාත්‍රී කාලයේ කතරගම බලා ධාවනය වන පුද්ගලික බසයක අසුන් ගැනීමය. ඇඟේ රෝම කෙලින් වන්නට දැනෙනා වේගයත් සයිලන්සරයෙන් ඇසෙනා බර බර ශබ්දයත්, කැසට් ධාවන යන්ත්‍රයෙන් ඇසෙනා සිලි සිලි ශබ්දයත් මවනා ඇඟ කිලිපොලායන අත්දැකීම විඳින්නට පින් කරලා තිබෙන්නට ඕනෑය. එවන් රථයක ඉදිරිපස අසුනේ අසුන්ගන්නවා යනු පන නම් තණ අග පිනි බඳු වන්නේ යන්න සැබෑ ලෙසම දැකගන්නට පුළුවන්ය. මධ්‍යම රාත්‍රිය පසුවී එවන් බසයක ඉදිපස අසුනේ ගමන් ගනිද්දී දැනෙන්නේ මාර්ග නීති නම් මොනවාද කියාය. පැයට කිලෝමීටර එකසිය විස්ස පන්නා ධාවනය වන ලේලන්ඩ් යන්තරයට පාරේ ඇඳ තිබෙනා තනි ඉරි, කඩ ඉරි, ඩබල් ඉරි, කහ ඉරි සියල්ලම කොස් ඉරි කොස් ඉරි තරමටවත් වැදගැම්මකට නැතුවා සේ දැනෙනවා වන්නට ඇතිය. ලේලන්ඩ් යන්තරය දකුණට තිබෙනා වංගු යන්නේ පාරේ දකුණු අයිනෙන් හෙවත් ඇමෙරිකානු මාර්ග නීතියට අනුකූලවය. වමට තිබෙනා වංගු යන්නේ බ්‍රිතාන්‍ය නීතියට අනුකුලව වම් අයිනෙන්ය. රියදුරා පදවන්නේ බස්රථයක් වුවත් පසුපස මගීන්ට දැනෙන්නේ මයිකල් ශූ මාර්කර් පදවනා ෆොර්මියුලා රථයක පසුපසින් වාඩිවී ඉන්නා වැනිවූ දැනීමක්ය. ඉදිරිපස අසුන්වල වාඩිවී සිටිනා මගීනට දැනෙන්නේ කවුරුන් හෝ විසින් ප්ලේ කරනා නීඩ් ෆෝ ස්පීඩ් පරිඝනක තිරය දෙස බලා සිටිනවා වැනිවූ හැඟීමක්ය . ලේලන්ඩ් යන්තරය පාරේ තිබෙනා කඳු වැටි පල්ලම් සියල්ල ගමන්ගන්නේ එකම වේගයකින් වන අතර නිරන්තරයෙන් භාවිතයට ගන්නා නලාවේ ශබ්දයට ඉඳහිටෙක පාරේ හමුවෙනා සියලුම වාහන කොහේ හෝ කානුවකට දමා ඔවුන් ජීවිතය බේරාගන්නවා විනා ලේලන්ඩ් යන්තරයේ බ්‍රේක් පෑගෙන්නේ එහෙමමත් කලාතුරකින් අවස්ථාවක පමණය.
එක්තරා සිකුරාදා දිනෙයක ගොඩයා කතරගම සිට අම්බලන්ගොඩ බලා ගමන් ගන්නට කතරගමින් ඇල්පිටිය බසයේ අසුන්ගන්නවාය. අද කෙසේදෝ කියා දන්නේ නැතත් එකල ඇල්පිටිය කතරගම බසය ටාටා වර්ගයේ බසයක් වූ අතර ගොඩයා ලේලන්ඩ් යන්තරයට වඩා ටාටා යන්තරයට එකෙන්ම ලැයික් වන්නේ ටාටාවේ ශබ්දය ලේලන්ඩ් යන්තරයට සාපේක්ෂව සියයට සියයක්ම අඩු අගයක් ගැනීමය. තවත් හෙතුවක්නම් ටාටාවේ ආසන මගීන්ගේ සැප පහසුව වෙනුවෙන් සෑදු ආසන වීමය. සවස එකයි තිහට පමණ කතරගමින් පිටත්වනා ඇල්පිටිය බසය සවස පහයි කාල පමණ වෙද්දී අම්බලංගොඩ ලෑන්ඩ් කරනවා අනිවාය.
ගොඩයා ගමන් ගන්නා ඇල්පිටිය බසය දෙබරවැවදී ගල් අදිනා ලොරි තඩියකට ඉස්සර කරන්නට සෑහෙන්න දත කනවා අම්බලන්ගොඩයා බලාගෙනය. බසය තුට්ටුවකට මායිම් නොකලා වූ ලොරි රියදුරා පැයට කිලෝමීටර තිහක පමණ වේගයකින් මාර්ගය අහුරා ධාවනය කරනවා විනා ටාටාවේ අලි එලවන නලාව මලාට ගණන් ගන්නේ නැතිය. දහ දොළොස් වාරයක උත්සාහයකින් අනතුරුව ලොරි තඩියට ඉස්සරකරගන්නට ඇල්පිටිය රියදුරා සමත්වනා අතර ඇල්පිටියේ පසුපස දොරේ එල්ලී සිටිනා සහයට කොන්දොස්තර උන්දෑ ලොරියේ රියදුරාට අතපය දික්කරමින් අව්‍යාජ්‍ය සිංහලෙන්ම අමතනවාද අම්බලන්ගොඩයා බලාගෙනය. එහෙත් ඇල්පිටිය රියදුරා කිසිදු ප්‍රතික්‍රියාවක් නොමැතිව ටාටාව ගුවන්ගත කරන්නට දත කනවා විනා මග ඇහිරු ලොරි තඩිය ගැන කිසිදු අවදානයක් යොමුකළේ නොමැතිය.
එසේ අඛණ්ඩව සිදුකල ධාවනයකින් අනතුරුව දික්වැල්ල නැවතුමේදී කතරගම සිට පැමිණි රියදුරා මගීන්ට සමුදෙන අතර එතැන් පටන් පයිලට් ආසනයේ අසුන්ගන්නේ ඇල්පිටියේ සුපුරුදු රියදුරාය. රියදුරා මාරු වුවද දුරගමන් සේවා යන්තරවල ගමන වෙනස්වන්නේ බොහොමත් කලාතුරකින් වන අතර දෙවන රියදුරාද තම සුපුරුදු යානය බර්නොලි තියරිය පරදන්නටම ගුවන් ගත කරනවාය. එහෙත් ශ්‍රී එෆ් එම් හි අවාසනාවට ඇත්තකතාවක් වැනිවූ සිදුවීම සිදුවන්නේ කොග්ගල හෝටලය ආසන්නයේදීය. කඩු පොලු රැගත් මිනිසුන් පිරවූ ටිපර් රථ දෙකකින් මග හරස් කර ඇල්පිටිය බසය කොග්ගල හෝටලය අසල ගාලුපාරේ නවතාගන්නේ රියදුරා කිසිදු ආකාරයකින් නොදන්නා වරදකට දඬුවම් දීමට වග වටහාගන්නවිට ඇල්පිටිය රියදුරා ටාටාව නවත්වා හමාරය. එතැන් හිටං බස් රථය ඇතුලේ ගිනි අවි සහ ගිනි කෙලිය. සෙනග පිරවූ ටාටා රථයේ ඉදිරිපසින් ඇසෙන්නේ චට පට නාදයෙන් රියදුරාට නෙලනා ශබ්දය පමණය. ටිකට් පොත කොහේදෝ අස්සක හැංගු කොන්දොස්තර තැන්පත් බසයේ පොල්ලේ එල්ලී හිටගෙන ඉන්නේ මගියෙකු ගානටය. කොග්ගල චන්ඩි පිරිසක් රියදුරාට සබ්බුව දෙන අල්ලපනල්ලේ තවත් පිරිසක් කොන්දොස්තර සොයා බස් රථයේ සෝදිසි මෙහෙයුමක් දියත් කරලා වුවත් හැමදා යන එන මගීන් කොන්දා පාවා නොදී සිටින්නට වගබලාගත්තෝය. ගොඩයා ජනීලයෙන් ඔලුව එලියට දමා "ඔය මනුස්සයට ගන්න එපා හලෝ කතරගම ඉඳන් ආපු ඩ්‍රයිවර් දික්වැල්ලෙන් බැස්සා" නොකියන්නට එදා කොග්ගල සෙට් එක ඇල්පිටියේ රියදුරාට ආයේ රැකියාවක් නොකරන තැනටම අත පය කඩා දමනවාය. ඒ සියල්ලට අනතුරුව ගොඩයා වෙත මතුවූ ප්‍රශ්නය නම් චන්ඩි රැල බැසගිය වහා ඇල්පිටියේ රියදුරා කිසිවක් නොවුනාවූ ලෙසට නැවතත් ටාටාව පෙර පරිදිම ගුවගතකලේ කෙසේදෝ කියාය. එවන් ආකාරයේ ගුටි පූජාවක් සාමාන්‍ය පුද්ගලයකුට වැදුනානම් ආයේ මාස හයක් පාරේ වාඩිවී අඬනවාය. අනෙක් කරුණ නම් දිනපතා එක බස් රථයේ ජීවිකාව කරගන්නා රියදුරාට අලි ගහන්නැහේ ගුටි අනිනා අල්ලපනල්ලේ කොන්දා කිසිවක් නොදන්නා මගියෙකු සේ පොල්ලේ එල්ලී සිටින්නේ කෙසේදෝ කියාය.
බස් කතා ලියන්නට ගොස් පඳුරු තැලුවා වැඩි වුවත් තවත් බස් කතාවක් මතකයට නැගුනාවූ බැවින් එයද ලියා තබනවාය. එක්දහස් නවසිය අනූ අටේ එක්තරා සිකුරාදාවක ගොඩයා සහ අතිජාත මිත්‍ර සමා ගමන් ගන්නේ අනුරාධපුර හිටං කොළඹ බලාය. එකල අනුරාධපුර හිටං කොළඹට ඒසී බසයේ ගතවන කාලය පැය හතරහාමාරක් වන අතර අනුරාධපුරයෙන් සවස පහට බසයේ නැගුනොත් රාත්‍රී නවය සහ දහය අතර කාලයේ පිටකොටුවට ලෑන්ඩ් කරනවා අනිවාය. එදා සිකුරාදාවක් වූ නිසා අනුරාධපුරයෙන් කොළඹ බලා ධාවනය වූ ඒසී බස් රථය නිසාන් යුඩී වර්ගයේ සුවිසාල රථයක් වූ බැවින් ගොඩයාට සහ මිතුරු සමාට හිමිවූ ආසනය වන්නේ දකුණු පැත්තේ පසුපස රෝදය උඩ වූ ආසනයය. සමා ජනේලය අයිනේ වූ අතර ගොඩයා ඊට යාබද ආසනයේය. ගොඩයා බසයේ නිදන්නට රුසියා නිසා අවස්ථාවෙන් උපරීම ප්‍රයෝජනය ලබාගන්නවාය.
බොහෝම නිවිහැනහිලේ කොළඹ බලා ධාවනය වූ රථය එකවරම කාලගෝට්ටියක් වන්නේ වරකාපොලින් කටගොන්නක් බීගත් හාදයන් හතරදෙනෙකු පසුපස ආසනයට අසුන්ගත්තායින් අනතුරුවය. එතැන් පටන් බස් රථයේ ඇසෙන්නේ ඔවුන් හතරදෙනාගේ චන්ඩි කථාය. කතාවෙන් බහෙන් චන්ඩි හතරදෙනා කිරිබත්ගොඩ ප්‍රදේශයේ චන්ඩින් වග දැනෙනවාය. ඔවුන්ගේ සංවාද වලට අනුකූලව පාතාලය යනු ඔවුනට අතැම්බුලක්ය. ඔවුනට ත්‍රිවිද හමුදාව සහ පොලිසිය සමග වුවද මුහුණට මුහුණ සටන හෙන සිම්පල් වැඩක්ලුය. රටේ නීතිය යනු කැලෑ පත්තරයක් ගානටවත් ගණනක් නැතිලුය. ඔයවැනි චන්ඩි කතා බස්රථය පුරා ඇසෙද්දී කොන්දොස්තර තැන රියදුරා අසලින් වාඩිවී හිඳින්නේ පසුපස සිදුවනා කාලගොට්ටිය ඇසෙනා නෑසේනා ගානටය. චණ්ඩින්ගේ ගෝසාව මගීනට කොයිතරම් හිසරදයක්ද යත් නින්දේ උන් මගීන් සියල්ල නින්දෙන් අවදිවී සිටින්නේ කිසිවක් කරගත නොහැකිවය. චන්ඩින් හතරදෙනා අසුන්ගතව සිටින්නේ ගොඩයා සහ සමා සිටිනා ආසනයට ආසන පේලියක් පසුපසින්ය. ගොඩයා සිටින්නේ රෝදය උඩ ආසනයේ වන අතර ඊට පසුපස ආසනයේ සිටින්නේ රැකියාවක් කර නිවසට යන මොඩලයේ බොහෝම නිවුන පෙනුමැති තරුණ අයෙක් සහ ගලිවර්ගේ සුවිසැරියේ ගලිවර් තරම් හයේ හතරේ යෝදයෙක් වන් හාදයෙක්ය. ඒ හාදයාගේ උකුලේ ගමන් මල්ලක්ය. ඊට පසුපසින් ආසනය බසයේ අවසන් ආසනය වන අතර එහි තම රාජධානිය කරගෙන වහසිබස් දොඩන්නේ බේබද්දන් හතරදෙනාය. ඔවුන්ගේ කන්දොස්කිරියාව ඉවසා අවසන් ඉවසීමේ කටුව පැන්නාවූ ගොඩයා උන් ආසනයට පසුපස හෙවත් සමා පසුපස ආසනයේ තරුණ පෙනුමැති පුද්ගලයා ආසන දෙකහි හිස රඳවනය මැදින් ඔලුව දමා චන්ඩින් අමතනවාය..
මේ ඔයාල ටිකක් සද්දේ අඩු කරනවද කරුණා කරලා.. මේ මිනිස්සු ඔක්කොම වැඩ කරලා මහන්සි වෙලා එන මිනිස්සු.. ඒ මිනිස්සුන්ට නිදාගන්න දෙනවද කරුණාකරලා..
උඹ කව්ද ඩො අපිට අණ දෙන්න.. අපි කිරිබත්ගොඩ සුපරි කකුල් අරිද.. උඹ වැඩිය දැඟලුවොත් බස්සගන්නවා -----පුතා කිරිබත්ගොඩින්..
අනේ කරුණාකරලා සද්දේ අඩුකරගන්නකෝ.. අපිට එච්චරයි ඕන..
තෝ කව්ද -----පුතෝ අපිට පාර්ට් දාන්න.. මේක අපේ වැයික්කිය දැනගනින්.. පාඩුවේ ගෙදර යන්න ඕනෙනම් සද්දේ වහල පල..
එහෙමද..
ඔව් එහෙම තමයි ඩො.. ඇයි උඹ මොනවා කරන්නද..
ගොඩයා සහ සමා සිද්දිය ගැලරියේ හිටං නරඹන ප්‍රේක්ෂකයින් වන අතර අනෙකුත් සියලුම ප්‍රේක්ෂකයින් සිටින්නේ ගොඩයලාට පසුපසින්ය. කිසිවක් නොදන්නා ගානට රියදුරා රථය කොළඹ බලා ධාවනය කරනවාය. කොන්දා කන් නෑසෙන ගානය..
සමාගේ ආසනයට පසුපසින් සිටිනා තරුණ මහතා ආසනයෙන් නැගී සිටින්නේ ඒ අවස්ථාවේදීය.. ඊළඟට ඉනෙන් එලියට ඇදෙන්නේ ස්වංක්‍රීය වර්ගයේ පිස්තොලයක්ය..
දැන් තොපි මගෙන් ඇහුව නේද මොනවා කරන්නද කියල නේද.. මට කියල තොපේ ඔලුව කුඩු කරගන්නේ නැතුව සද්දේ වහල පල මේ මිනිස්සුන්ට පාඩුවේ යන්න දීල..
බස් රථය මීයට පිම්බා හා සමානය.. චන්ඩින්ගේ කටවල් මීක් නැතිය.. ඊළඟ අවස්තාව කව්රුත් නොසිතු පුද්ගලයාටය.. එනම් ගොඩයා පසුපස ආසනයේ උන් ගලිවර් මහතාය. හෙතෙම නැගී සිටින්නේ තම ගමන් මල්ල උස්සාගෙනය.
සර්.. බෑග් එක ටිකකට අල්ලගන්න පුලුවනිද..
ඔහු එසේ අසන්නේ පිස්තෝලය ඇත රැඳී පුද්ගලයාගෙන්ය..එයින් පිස්තෝලය නැවත ඉනේ ගසාගන්නා තරුණ මහතා ගමන් මල්ල උකුලට ගෙන වාඩි වනවාය.. ඊළඟට අම්බලන්ගොඩයාටත් හිතාදර සමාටත් ගැලරියේ සිටම නරඹන්නට ලැබෙන්නේ ලෝක රෙස්ලින් සූරයකු තම ප්‍රතිවාදීන්ට ලෙසටම නෙලනා දර්ශනයක් වාගේ ඒකකය. වෙනත් ආකාරයකින් කියනවානම් ජිම් පප්පා රෝමන් කාරයින්ට නෙලනවා වාගේ දර්ශනයක්ය. එතෙක් පාතාලය අතැම්බුලක්වන් චන්ඩි කතා කී චන්ඩින් හතරදෙනාට ලෙසටම වගකිවූ ගලිවරයා නෙලනා නෙලිල්ලට එකෙක් දෙන්නෙක් පසුපස වීදුරුව කඩාගෙන එලියට විසික්වෙයිදෝ යන භයටදෝ රියදුරා රථය පාරේ අයිනට වෙන්නට නවතාගන්නවාය. වචනයක් වත් කටින් පිට නොකලාවූ ගලිවරයා චන්ඩින් හතර දෙනාටම අම්මාගෙන් බිවු රන්කිරි මතක් වන්නටම නෙලූ අවසන එකින් එකා කමීස කොලරයෙන් ඇදගෙන ගොස් බසයෙන් එලියට තල්ලුකර දමන්නේ සියලු මගීන්ගේ ඔල්වරසන් මැද්දේය. එතෙක් වේලා රියදුරා ආසන්නයේ මීයා සේ උන් කොන්දා නිදා සිට ඇහැරුනාක් සේ චන්ඩින් එලියට ඇද දමන්නට සහයෝගය දුන්නද ගලිවරයාගෙන් කණ පුරා පහරක් ඔහුටද හිමිවන්නේ එතෙක් නිහඬව සිට බෝනස් ලකුණ හිමිකරගත් ජයග්‍රාහකයා වශයෙන්ය. ඒ සියල්ල අවසානයේ ගලිවරයා නැවත තම ආසනයට විත් තම ස්වාමියාගෙන් ගමන් මල්ල ඉල්ලාගෙන මුකුත් නොවුනා සේ අසුන්ගත් පසුව ගොඩයා සමා දිහා බලන්නේ එතෙක් නැරඹු සටන් ජවනිකාවේ විස්තර සමාලෝචනයක් සඳහාය. එහෙත් සමා තම ආසනය යටට පහත්වී එබීගෙන මොනවාදෝ හොයනවාය..
මොනාද බන් හොයන්නේ..
න්..න්...නෑ ....බන් සපත්තු දෙක හෙව්වා..
ඔය තියෙන්නේ බන් කකුල් දෙකේ... හැක්..හැක්..
පිස්තෝලය දැකලා කකුල් දෙකේ තිබ්බ සපත්තු දෙක සීට් එක යට හෙව්වේ මොකද කියන එකනම් ඉතින් අහන්න වෙන්නේ සමාගෙන්ම තමා..
එවන් ආකාරයෙන් වසරක් පුරාවට කරගෙන ගියාවූ සතපනහ වංචා කිරීමේ ක්‍රීඩාව දින කිහිපයකට නතරකරන්නට සිදුවුයේ එක්තරා දිනෙක පෝරඹ හන්දියෙන් බසයට ටික්කන් ගොඩවූ නිසාය. ටික්කන් හෙවත් ටිකට් පරීක්ෂක මහත්තුරු බසයේ ඉදිරියේ සිට පසුපසට ටිකට්ටු පරීක්ෂා කරගෙන එන අල්ලපනල්ලේ හය වසරේ පුංචි හොර නඩය බසයේ පසුපස මුල්ලට වෙන්නට පොදි ගැසී සිටින්නේ භයෙන් භිරාන්ත වීලාය. කිහිප දෙනෙකුගේ ඇස් බිමට වැටෙන්නට ඔන්න මෙන්න තිබුනාවූ අතර කී දෙනෙකුට මූත්‍රා පහවන්නට ඔන්න මෙන්න තිබුණාදැයි ගොඩයා දන්නේ නැතිය. එහෙත් පෙර කල කුසල් මහිමයකට ටිකට් පරීක්ෂා කල ටික්කාද "ඔයාල ඔක්කොම සීසන් නේද" යන සුපුරුදු ප්‍රශ්නයම ඇසු බැවින් සියල්ලෝම හොඳම හොඳ පුතාලා ආකාරයෙන් ඔලුව ඉහල පහල වැනුවෝය. එදා බසය කුලරත්න හංදියේ නැවතුවූ කල බසයෙන් බිමට පැන්නාවූ හය වසරේ හොර නඩය පාසල වෙත දිවුවා නොවේ විද්දාය. එදා හිටං දින කිහිපයක් යනතුරු නීත්‍යානුකුලව බස් ගමනේ යෙදුනු හොර මුල නැවතත් සුපුරුදු ආකාරයෙන්ම බොරු සීසන් එකෙන්ම ගමනේ යෙදුනෝය.
සිරිබර සිරි ලංකාවේ බොහොමයක් ප්‍රධාන මාර්ගවල බස් ගමනේ යෙදී තිබෙනා අම්බලන්ගොඩයා වැඩිමනක් උත්සහ කරන්නේ ඉන්දියානු බසයකට ගොඩවීමට වඩා ජපන් රටේ නිෂ්පාදිත බස් රථයකට ගොඩවීමටය. ඒ ඇයිදැයි කියනවානම් ඉන්දියානු බසයක ගමන් කිරීමේදී ඇඟට දැනෙනා අපහසුතාවයන්ගෙන් අරික්කාලක්වත් ජපනා නිෂ්පාදිත බස් රථ වලදී නොදැනෙනා බැවින්ය. එහෙත් සිරි ලංකාවේ මගීන්ගේ කරුමයට සියලුම සාමාන්‍ය ගාස්තු බස් රථ ඉන්දියානු ඒවා බවට පරිවර්තනය කරන්නට ලේලන්ඩ් සමාගම සමත්වූ නිසා සාමාන්‍ය ගාස්තුවට ජපන් බසයක ගමන් කිරීම වර්තමානයේ හීනයක් පමණය. ගොඩයා එකල රට පුරා රැකියාව කල සංදියේ ගමනාගමනය සඳහා වැඩිමනක් යොදාගත්තේ ඒසී බස්රථ වූ අතර එය හුදෙක්ම ආසනයේ සැප පහසුවත් කන් දෙක අගුල් වැටෙනා ශබ්දයෙන් මිදී යාමත් අරමුණුකොට සිදුවුවක්ය.
ඒසී බස්, බස් වශයෙන් චිශ්ලේෂණය කළහොත්, ඉසුසු ජර්නියට වඩා ටොයෝටා කොස්ටරයේත් බේබි රෝසාවෙත් සැප පහසුව වැඩිය. ඒ මන්දයත් ජර්නියේ ද්විත්ව ආසනය යනු ආසන එකහමාරක් නිසා සහ ඒසී පද්ධතිය උපතින්ම මන්දබුද්ධික තත්වයේ එකක් වන නිසාය.. ද්විත්ව ආසනයේ ජනේලය කොනේ වාඩිවීමට නොහැකිවුවහොත් ගමන අවසාන වනතුරුම මගියාට සිදුවන්නේ ආසනයේ වාඩිවී සිටින්නට වෙරදරීමට පමණය. ජර්නිය දකුණට වංගුවක් ගන්නා සෑම අවස්ථාවකම මැද ආසනයේ මගියා ආසනයෙන් එලියට තල්ලුවීම වැලැක්විය නොහැකි කාරණයක් වන අතර පනින ආසනය හෙවත් ජම්පින් සීට් එකේ සිටින්නේ ගැහැණු දැරිවියක්නම් කාරණය සෑහෙන්න බරපතල වෙනවාය. ඊටත් එහා ඉසුසු ජර්නියේ ඒසී ගමන ගැන පහදනවානම් පොරවන්නට බ්ලැන්කට්ටුවක් සහ පවන් ගසන්නට වටා පතක් අතැතිව ජර්නියට ගොඩවීම වඩා ඥානාන්විතය. එය එසේ වන්නේ ජර්නිය යනු ඒසී පෙට්ටිය ආසන්නයේ ඉන්නා එවුන්ට අයිස්ලන්තයේ සීතල දැනෙනා සහ දොර ආසන්නයේ සිටිනා එවුන්ට සහරාවේ උණුසුම දැනෙනා අරුම පුදුම නිෂ්පාදනයක් වීමය. එක්තරා දිනයක ඉසුසු ජර්නියක අනුරාධපුර දක්වා ගමන් ගන්නා අල්ලපනල්ලේ ජර්නි රියදුරා දඹුල්ල පාරේ දැමු වෙට්ටුවක් හේතුකොටගෙන අම්බලන්ගොඩයාගේ කිලෝ විස්සක් පමණ බර ටූල්ස් ඇසිරු බ්‍රීෆ් කේසය බසයේ උන් සුද්දෙකුගේ ඔලුව උඩට පතබෑවුනේ ආසන වලට ඉහලින් තිබෙනා ගමන් මලු අසුරණයේ තිබිලාය. සුද්දා " ඔහ් මයි ගෝඩ් " කියමින් ඔලුව බදාගෙන කෑගසන්නට වූ අතර අම්බලන්ගොඩයා හනික ලක ලැහැස්ති වුයේ සුද්දාගෙන් නැව් ගුටි විස්සක් තිහක් වැළඳීම සඳහාය. එහෙත් සුද්දා ඔලුව අතගාමින් රියදුරාට දොස් දෙවොල් තැබුවා විනා අම්බලන්ගොඩයාට මෙලෝ දොසක් නැගුවේ නැතිය. එම ආසනයේ සුද්දා නොහිට ලංකාවේ ගොඩ සුද්දෙකු වාඩිවී සිටියානම් අම්බලන්ගොඩයා තරුණ මහතා (හැන්ඩ්සම්) අභාවප්‍රාප්තවී මේ වෙද්දී වසර විස්සකට ආසන්න වෙනවාය.
ගොඩයා කොළඹ සේවය කල සංදියේ කලක් උදෑසන ගමන් පහසුව සලසාගත්තේ අම්බලන්ගොඩ කොළඹ ඒසී බසයකින්ය. ඒ වෙද්දී අම්බලන්ගොඩ කොළඹ ඒසී ගාස්තුව රුපියල් හතළිහක් පමණය. එකල උදෑසන පහයි විස්සේ ඒසී බසය මිස්වීම යනු ගොඩයාගේ නිවාඩු භාගයක් අවසන් ගමන් යන්නාවූ දුක්ඛිත කාරණයක්ය. ඒ මන්දයත් පහයි හතළිහේ බසයේ රියදුරා වයසක නඩයක් වන්දනාවේ යවන්නට ඉහලින්ම සුදුසුකම් සපිරූ රියදුරෙකු වීමය. නින්දෙන් අවදිවන්නට තරම් බ්‍රේක් පාරක් මලාට නොගසනා පහයි හතළිහේ රියදුරා කොළඹට ලගාවන්නේ නාකි බල්ලන් කොළඹ යන්නාවූ වේගයෙන්ය. පහයි හතලිහට අම්බලන්ගොඩින් පිටත්වෙනා ඒසී බස් රථය දෙහිවල හංදිය පසුකරනවිට ලොක්කා අටහමාරට රතු ඉර ගසනවාය. එතැනින් එහා කොළඹට කීයට ගියත් එක නිසා පහයි හතළිහේ නැග්ගාවූ තීරණයටත් රියදුරාගේ මවු දෙමවුපියන්ටත් පින්පෙත් දෙමින් ගොඩයා ඇතුළු බහුතරයක් මගීන් දත්මිටි කනවාය. දෙනියායේ සිට පැමිණෙනා "සමන් එලිය " හා ගාල්ලේ සිට පැමිණෙනා "මල්ෂා" බස් රථ දෙකෙන් එකක එල්ලුනහොත් අටට කලින් බම්බලපිටියෙන් බසිනවා ශුවර්ම ෂුවර් වුවත් අනෙකුත් ඒසී බස් රථ කෙරෙහි විශ්වාසයක් තැබීම සෑහෙන අවිනිශ්චිත කාරනාවක්ය. අඩුමිලට ලැබෙනා රජයේ දුම්රිය වාර ප්‍රවේශපත්‍රය තිබියදී ඒසී බසයට මුදල් ගෙවා නිවාඩු භාගයකටත් කණකොකා හඬවීම අවරගණයේ ගොං ක්‍රියාවක් වශයෙන් ඒසී ගමනට ආයුබෝවන් කියනා ගොඩයා උදෑසන හතරයි හතළිහේ තැපැල් දුම්රියට ස්තානගතවන්නේ වෙනත් විකල්පයක් නමැති නිසාය.
ගොඩයා කතරගම සේවය කල මුල් සංදියේ ගමන් පහසුව සලසාගත්තේ රාත්‍රී දහයට කොළඹින් කතරගම බලා පිටත්වනා එයාරෝස් බසයේය. එකල එයාරෝසය පැදවූ සරත් අයියා නම් පුද්ගලයා රියදුරෙකු වශයෙන් විශ්වාසය තබා නින්දට වැටියහැකි චරිතක්ය. බසයේ එන්ජිමේ නාදය පරයා සිලි සිලි නාදය පමණක් ඇසෙනා කැසට් යන්ත්‍රයද සරත් අයියා ක්‍රියාත්මක කරන්නේ මගීන්ට කරදරයක් නොමැති වන්නටය. දුම්වැටි එකක් නිවෙන්නට එකක් දල්වනා සරත් අයියා එයාරෝසය කතරගම නැවතුමේ නැවැත්වූ සැනින් ත්‍රිරෝධ රථයකට ගොඩවී ගෙදර යනවාය. ත්‍රිරෝධ රථයක් සොයාගන්නට නැති සමහරක්දාට ගොඩයා නිල නිවාසයට යන ත්‍රිරෝධ රථයේම සරත් අයියාද ගමන් ගන්නවාය. සරත් අයියාගේ දුම්බීම කොතරම්ද යත් ගොඩයාව නිල නිවාසයෙන් බස්සන අල්ලපනල්ලේ ගොඩයාගෙන් ගිනිපෙට්ටිය ඉල්ලාගෙන තවත් සිගරට්ටුවක් දල්වනවාය.
රථය බස් රථයක් වුවාට රාත්‍රී කතරගම ධාවනය වන බස්රථයක අසුන්ගන්නවා යනු බෝයිං 777 යානයක ගමන්ගන්නවා වැනිම වූ අත්දැකීමක් වන අතර එය ගුවන් යානයකින් වෙනස් වන්නේ අතට පයට කෑම සපයන්නට හැඩට ඇඳගත් අක්කලා නංගිලා නැතිකම සහ කැසට් යන්ත්‍රයෙන් ඇසෙනා සිලි සිලි ශබ්දය පමණක්ය. කිසිදාක ගුවන්යානයක ගමන් කර නොමැති උදවිය වෙතොත් ඒ අත්දැකීම විඳගන්නට තිබෙනා ලාභම ක්‍රමවේදය නම් රාත්‍රී කාලයේ කතරගම බලා ධාවනය වන පුද්ගලික බසයක අසුන් ගැනීමය. ඇඟේ රෝම කෙලින් වන්නට දැනෙනා වේගයත් සයිලන්සරයෙන් ඇසෙනා බර බර ශබ්දයත්, කැසට් ධාවන යන්ත්‍රයෙන් ඇසෙනා සිලි සිලි ශබ්දයත් මවනා ඇඟ කිලිපොලායන අත්දැකීම විඳින්නට පින් කරලා තිබෙන්නට ඕනෑය. එවන් රථයක ඉදිරිපස අසුනේ අසුන්ගන්නවා යනු පන නම් තණ අග පිනි බඳු වන්නේ යන්න සැබෑ ලෙසම දැකගන්නට පුළුවන්ය. මධ්‍යම රාත්‍රිය පසුවී එවන් බසයක ඉදිපස අසුනේ ගමන් ගනිද්දී දැනෙන්නේ මාර්ග නීති නම් මොනවාද කියාය. පැයට කිලෝමීටර එකසිය විස්ස පන්නා ධාවනය වන ලේලන්ඩ් යන්තරයට පාරේ ඇඳ තිබෙනා තනි ඉරි, කඩ ඉරි, ඩබල් ඉරි, කහ ඉරි සියල්ලම කොස් ඉරි කොස් ඉරි තරමටවත් වැදගැම්මකට නැතුවා සේ දැනෙනවා වන්නට ඇතිය. ලේලන්ඩ් යන්තරය දකුණට තිබෙනා වංගු යන්නේ පාරේ දකුණු අයිනෙන් හෙවත් ඇමෙරිකානු මාර්ග නීතියට අනුකූලවය. වමට තිබෙනා වංගු යන්නේ බ්‍රිතාන්‍ය නීතියට අනුකුලව වම් අයිනෙන්ය. රියදුරා පදවන්නේ බස්රථයක් වුවත් පසුපස මගීන්ට දැනෙන්නේ මයිකල් ශූ මාර්කර් පදවනා ෆොර්මියුලා රථයක පසුපසින් වාඩිවී ඉන්නා වැනිවූ දැනීමක්ය. ඉදිරිපස අසුන්වල වාඩිවී සිටිනා මගීනට දැනෙන්නේ කවුරුන් හෝ විසින් ප්ලේ කරනා නීඩ් ෆෝ ස්පීඩ් පරිඝනක තිරය දෙස බලා සිටිනවා වැනිවූ හැඟීමක්ය . ලේලන්ඩ් යන්තරය පාරේ තිබෙනා කඳු වැටි පල්ලම් සියල්ල ගමන්ගන්නේ එකම වේගයකින් වන අතර නිරන්තරයෙන් භාවිතයට ගන්නා නලාවේ ශබ්දයට ඉඳහිටෙක පාරේ හමුවෙනා සියලුම වාහන කොහේ හෝ කානුවකට දමා ඔවුන් ජීවිතය බේරාගන්නවා විනා ලේලන්ඩ් යන්තරයේ බ්‍රේක් පෑගෙන්නේ එහෙමමත් කලාතුරකින් අවස්ථාවක පමණය.
එක්තරා සිකුරාදා දිනෙයක ගොඩයා කතරගම සිට අම්බලන්ගොඩ බලා ගමන් ගන්නට කතරගමින් ඇල්පිටිය බසයේ අසුන්ගන්නවාය. අද කෙසේදෝ කියා දන්නේ නැතත් එකල ඇල්පිටිය කතරගම බසය ටාටා වර්ගයේ බසයක් වූ අතර ගොඩයා ලේලන්ඩ් යන්තරයට වඩා ටාටා යන්තරයට එකෙන්ම ලැයික් වන්නේ ටාටාවේ ශබ්දය ලේලන්ඩ් යන්තරයට සාපේක්ෂව සියයට සියයක්ම අඩු අගයක් ගැනීමය. තවත් හෙතුවක්නම් ටාටාවේ ආසන මගීන්ගේ සැප පහසුව වෙනුවෙන් සෑදු ආසන වීමය. සවස එකයි තිහට පමණ කතරගමින් පිටත්වනා ඇල්පිටිය බසය සවස පහයි කාල පමණ වෙද්දී අම්බලංගොඩ ලෑන්ඩ් කරනවා අනිවාය.
ගොඩයා ගමන් ගන්නා ඇල්පිටිය බසය දෙබරවැවදී ගල් අදිනා ලොරි තඩියකට ඉස්සර කරන්නට සෑහෙන්න දත කනවා අම්බලන්ගොඩයා බලාගෙනය. බසය තුට්ටුවකට මායිම් නොකලා වූ ලොරි රියදුරා පැයට කිලෝමීටර තිහක පමණ වේගයකින් මාර්ගය අහුරා ධාවනය කරනවා විනා ටාටාවේ අලි එලවන නලාව මලාට ගණන් ගන්නේ නැතිය. දහ දොළොස් වාරයක උත්සාහයකින් අනතුරුව ලොරි තඩියට ඉස්සරකරගන්නට ඇල්පිටිය රියදුරා සමත්වනා අතර ඇල්පිටියේ පසුපස දොරේ එල්ලී සිටිනා සහයට කොන්දොස්තර උන්දෑ ලොරියේ රියදුරාට අතපය දික්කරමින් අව්‍යාජ්‍ය සිංහලෙන්ම අමතනවාද අම්බලන්ගොඩයා බලාගෙනය. එහෙත් ඇල්පිටිය රියදුරා කිසිදු ප්‍රතික්‍රියාවක් නොමැතිව ටාටාව ගුවන්ගත කරන්නට දත කනවා විනා මග ඇහිරු ලොරි තඩිය ගැන කිසිදු අවදානයක් යොමුකළේ නොමැතිය.
එසේ අඛණ්ඩව සිදුකල ධාවනයකින් අනතුරුව දික්වැල්ල නැවතුමේදී කතරගම සිට පැමිණි රියදුරා මගීන්ට සමුදෙන අතර එතැන් පටන් පයිලට් ආසනයේ අසුන්ගන්නේ ඇල්පිටියේ සුපුරුදු රියදුරාය. රියදුරා මාරු වුවද දුරගමන් සේවා යන්තරවල ගමන වෙනස්වන්නේ බොහොමත් කලාතුරකින් වන අතර දෙවන රියදුරාද තම සුපුරුදු යානය බර්නොලි තියරිය පරදන්නටම ගුවන් ගත කරනවාය. එහෙත් ශ්‍රී එෆ් එම් හි අවාසනාවට ඇත්තකතාවක් වැනිවූ සිදුවීම සිදුවන්නේ කොග්ගල හෝටලය ආසන්නයේදීය. කඩු පොලු රැගත් මිනිසුන් පිරවූ ටිපර් රථ දෙකකින් මග හරස් කර ඇල්පිටිය බසය කොග්ගල හෝටලය අසල ගාලුපාරේ නවතාගන්නේ රියදුරා කිසිදු ආකාරයකින් නොදන්නා වරදකට දඬුවම් දීමට වග වටහාගන්නවිට ඇල්පිටිය රියදුරා ටාටාව නවත්වා හමාරය. එතැන් හිටං බස් රථය ඇතුලේ ගිනි අවි සහ ගිනි කෙලිය. සෙනග පිරවූ ටාටා රථයේ ඉදිරිපසින් ඇසෙන්නේ චට පට නාදයෙන් රියදුරාට නෙලනා ශබ්දය පමණය. ටිකට් පොත කොහේදෝ අස්සක හැංගු කොන්දොස්තර තැන්පත් බසයේ පොල්ලේ එල්ලී හිටගෙන ඉන්නේ මගියෙකු ගානටය. කොග්ගල චන්ඩි පිරිසක් රියදුරාට සබ්බුව දෙන අල්ලපනල්ලේ තවත් පිරිසක් කොන්දොස්තර සොයා බස් රථයේ සෝදිසි මෙහෙයුමක් දියත් කරලා වුවත් හැමදා යන එන මගීන් කොන්දා පාවා නොදී සිටින්නට වගබලාගත්තෝය. ගොඩයා ජනීලයෙන් ඔලුව එලියට දමා "ඔය මනුස්සයට ගන්න එපා හලෝ කතරගම ඉඳන් ආපු ඩ්‍රයිවර් දික්වැල්ලෙන් බැස්සා" නොකියන්නට එදා කොග්ගල සෙට් එක ඇල්පිටියේ රියදුරාට ආයේ රැකියාවක් නොකරන තැනටම අත පය කඩා දමනවාය. ඒ සියල්ලට අනතුරුව ගොඩයා වෙත මතුවූ ප්‍රශ්නය නම් චන්ඩි රැල බැසගිය වහා ඇල්පිටියේ රියදුරා කිසිවක් නොවුනාවූ ලෙසට නැවතත් ටාටාව පෙර පරිදිම ගුවගතකලේ කෙසේදෝ කියාය. එවන් ආකාරයේ ගුටි පූජාවක් සාමාන්‍ය පුද්ගලයකුට වැදුනානම් ආයේ මාස හයක් පාරේ වාඩිවී අඬනවාය. අනෙක් කරුණ නම් දිනපතා එක බස් රථයේ ජීවිකාව කරගන්නා රියදුරාට අලි ගහන්නැහේ ගුටි අනිනා අල්ලපනල්ලේ කොන්දා කිසිවක් නොදන්නා මගියෙකු සේ පොල්ලේ එල්ලී සිටින්නේ කෙසේදෝ කියාය.
බස් කතා ලියන්නට ගොස් පඳුරු තැලුවා වැඩි වුවත් තවත් බස් කතාවක් මතකයට නැගුනාවූ බැවින් එයද ලියා තබනවාය. එක්දහස් නවසිය අනූ අටේ එක්තරා සිකුරාදාවක ගොඩයා සහ අතිජාත මිත්‍ර සමා ගමන් ගන්නේ අනුරාධපුර හිටං කොළඹ බලාය. එකල අනුරාධපුර හිටං කොළඹට ඒසී බසයේ ගතවන කාලය පැය හතරහාමාරක් වන අතර අනුරාධපුරයෙන් සවස පහට බසයේ නැගුනොත් රාත්‍රී නවය සහ දහය අතර කාලයේ පිටකොටුවට ලෑන්ඩ් කරනවා අනිවාය. එදා සිකුරාදාවක් වූ නිසා අනුරාධපුරයෙන් කොළඹ බලා ධාවනය වූ ඒසී බස් රථය නිසාන් යුඩී වර්ගයේ සුවිසාල රථයක් වූ බැවින් ගොඩයාට සහ මිතුරු සමාට හිමිවූ ආසනය වන්නේ දකුණු පැත්තේ පසුපස රෝදය උඩ වූ ආසනයය. සමා ජනේලය අයිනේ වූ අතර ගොඩයා ඊට යාබද ආසනයේය. ගොඩයා බසයේ නිදන්නට රුසියා නිසා අවස්ථාවෙන් උපරීම ප්‍රයෝජනය ලබාගන්නවාය.
බොහෝම නිවිහැනහිලේ කොළඹ බලා ධාවනය වූ රථය එකවරම කාලගෝට්ටියක් වන්නේ වරකාපොලින් කටගොන්නක් බීගත් හාදයන් හතරදෙනෙකු පසුපස ආසනයට අසුන්ගත්තායින් අනතුරුවය. එතැන් පටන් බස් රථයේ ඇසෙන්නේ ඔවුන් හතරදෙනාගේ චන්ඩි කථාය. කතාවෙන් බහෙන් චන්ඩි හතරදෙනා කිරිබත්ගොඩ ප්‍රදේශයේ චන්ඩින් වග දැනෙනවාය. ඔවුන්ගේ සංවාද වලට අනුකූලව පාතාලය යනු ඔවුනට අතැම්බුලක්ය. ඔවුනට ත්‍රිවිද හමුදාව සහ පොලිසිය සමග වුවද මුහුණට මුහුණ සටන හෙන සිම්පල් වැඩක්ලුය. රටේ නීතිය යනු කැලෑ පත්තරයක් ගානටවත් ගණනක් නැතිලුය. ඔයවැනි චන්ඩි කතා බස්රථය පුරා ඇසෙද්දී කොන්දොස්තර තැන රියදුරා අසලින් වාඩිවී හිඳින්නේ පසුපස සිදුවනා කාලගොට්ටිය ඇසෙනා නෑසේනා ගානටය. චණ්ඩින්ගේ ගෝසාව මගීනට කොයිතරම් හිසරදයක්ද යත් නින්දේ උන් මගීන් සියල්ල නින්දෙන් අවදිවී සිටින්නේ කිසිවක් කරගත නොහැකිවය. චන්ඩින් හතරදෙනා අසුන්ගතව සිටින්නේ ගොඩයා සහ සමා සිටිනා ආසනයට ආසන පේලියක් පසුපසින්ය. ගොඩයා සිටින්නේ රෝදය උඩ ආසනයේ වන අතර ඊට පසුපස ආසනයේ සිටින්නේ රැකියාවක් කර නිවසට යන මොඩලයේ බොහෝම නිවුන පෙනුමැති තරුණ අයෙක් සහ ගලිවර්ගේ සුවිසැරියේ ගලිවර් තරම් හයේ හතරේ යෝදයෙක් වන් හාදයෙක්ය. ඒ හාදයාගේ උකුලේ ගමන් මල්ලක්ය. ඊට පසුපසින් ආසනය බසයේ අවසන් ආසනය වන අතර එහි තම රාජධානිය කරගෙන වහසිබස් දොඩන්නේ බේබද්දන් හතරදෙනාය. ඔවුන්ගේ කන්දොස්කිරියාව ඉවසා අවසන් ඉවසීමේ කටුව පැන්නාවූ ගොඩයා උන් ආසනයට පසුපස හෙවත් සමා පසුපස ආසනයේ තරුණ පෙනුමැති පුද්ගලයා ආසන දෙකහි හිස රඳවනය මැදින් ඔලුව දමා චන්ඩින් අමතනවාය..
මේ ඔයාල ටිකක් සද්දේ අඩු කරනවද කරුණා කරලා.. මේ මිනිස්සු ඔක්කොම වැඩ කරලා මහන්සි වෙලා එන මිනිස්සු.. ඒ මිනිස්සුන්ට නිදාගන්න දෙනවද කරුණාකරලා..
උඹ කව්ද ඩො අපිට අණ දෙන්න.. අපි කිරිබත්ගොඩ සුපරි කකුල් අරිද.. උඹ වැඩිය දැඟලුවොත් බස්සගන්නවා -----පුතා කිරිබත්ගොඩින්..
අනේ කරුණාකරලා සද්දේ අඩුකරගන්නකෝ.. අපිට එච්චරයි ඕන..
තෝ කව්ද -----පුතෝ අපිට පාර්ට් දාන්න.. මේක අපේ වැයික්කිය දැනගනින්.. පාඩුවේ ගෙදර යන්න ඕනෙනම් සද්දේ වහල පල..
එහෙමද..
ඔව් එහෙම තමයි ඩො.. ඇයි උඹ මොනවා කරන්නද..
ගොඩයා සහ සමා සිද්දිය ගැලරියේ හිටං නරඹන ප්‍රේක්ෂකයින් වන අතර අනෙකුත් සියලුම ප්‍රේක්ෂකයින් සිටින්නේ ගොඩයලාට පසුපසින්ය. කිසිවක් නොදන්නා ගානට රියදුරා රථය කොළඹ බලා ධාවනය කරනවාය. කොන්දා කන් නෑසෙන ගානය..
සමාගේ ආසනයට පසුපසින් සිටිනා තරුණ මහතා ආසනයෙන් නැගී සිටින්නේ ඒ අවස්ථාවේදීය.. ඊළඟට ඉනෙන් එලියට ඇදෙන්නේ ස්වංක්‍රීය වර්ගයේ පිස්තොලයක්ය..
දැන් තොපි මගෙන් ඇහුව නේද මොනවා කරන්නද කියල නේද.. මට කියල තොපේ ඔලුව කුඩු කරගන්නේ නැතුව සද්දේ වහල පල මේ මිනිස්සුන්ට පාඩුවේ යන්න දීල..
බස් රථය මීයට පිම්බා හා සමානය.. චන්ඩින්ගේ කටවල් මීක් නැතිය.. ඊළඟ අවස්තාව කව්රුත් නොසිතු පුද්ගලයාටය.. එනම් ගොඩයා පසුපස ආසනයේ උන් ගලිවර් මහතාය. හෙතෙම නැගී සිටින්නේ තම ගමන් මල්ල උස්සාගෙනය.
සර්.. බෑග් එක ටිකකට අල්ලගන්න පුලුවනිද..
ඔහු එසේ අසන්නේ පිස්තෝලය ඇත රැඳී පුද්ගලයාගෙන්ය..එයින් පිස්තෝලය නැවත ඉනේ ගසාගන්නා තරුණ මහතා ගමන් මල්ල උකුලට ගෙන වාඩි වනවාය.. ඊළඟට අම්බලන්ගොඩයාටත් හිතාදර සමාටත් ගැලරියේ සිටම නරඹන්නට ලැබෙන්නේ ලෝක රෙස්ලින් සූරයකු තම ප්‍රතිවාදීන්ට ලෙසටම නෙලනා දර්ශනයක් වාගේ ඒකකය. වෙනත් ආකාරයකින් කියනවානම් ජිම් පප්පා රෝමන් කාරයින්ට නෙලනවා වාගේ දර්ශනයක්ය. එතෙක් පාතාලය අතැම්බුලක්වන් චන්ඩි කතා කී චන්ඩින් හතරදෙනාට ලෙසටම වගකිවූ ගලිවරයා නෙලනා නෙලිල්ලට එකෙක් දෙන්නෙක් පසුපස වීදුරුව කඩාගෙන එලියට විසික්වෙයිදෝ යන භයටදෝ රියදුරා රථය පාරේ අයිනට වෙන්නට නවතාගන්නවාය. වචනයක් වත් කටින් පිට නොකලාවූ ගලිවරයා චන්ඩින් හතර දෙනාටම අම්මාගෙන් බිවු රන්කිරි මතක් වන්නටම නෙලූ අවසන එකින් එකා කමීස කොලරයෙන් ඇදගෙන ගොස් බසයෙන් එලියට තල්ලුකර දමන්නේ සියලු මගීන්ගේ ඔල්වරසන් මැද්දේය. එතෙක් වේලා රියදුරා ආසන්නයේ මීයා සේ උන් කොන්දා නිදා සිට ඇහැරුනාක් සේ චන්ඩින් එලියට ඇද දමන්නට සහයෝගය දුන්නද ගලිවරයාගෙන් කණ පුරා පහරක් ඔහුටද හිමිවන්නේ එතෙක් නිහඬව සිට බෝනස් ලකුණ හිමිකරගත් ජයග්‍රාහකයා වශයෙන්ය. ඒ සියල්ල අවසානයේ ගලිවරයා නැවත තම ආසනයට විත් තම ස්වාමියාගෙන් ගමන් මල්ල ඉල්ලාගෙන මුකුත් නොවුනා සේ අසුන්ගත් පසුව ගොඩයා සමා දිහා බලන්නේ එතෙක් නැරඹු සටන් ජවනිකාවේ විස්තර සමාලෝචනයක් සඳහාය. එහෙත් සමා තම ආසනය යටට පහත්වී එබීගෙන මොනවාදෝ හොයනවාය..
මොනාද බන් හොයන්නේ..
න්..න්...නෑ ....බන් සපත්තු දෙක හෙව්වා..
ඔය තියෙන්නේ බන් කකුල් දෙකේ... හැක්..හැක්..
පිස්තෝලය දැකලා කකුල් දෙකේ තිබ්බ සපත්තු දෙක සීට් එක යට හෙව්වේ මොකද කියන එකනම් ඉතින් අහන්න වෙන්නේ සමාගෙන්ම තමා..
